Αεροδρόμιο Ελληνικού: Η ιστορία της Ελλάδας που μεταμορφώνεται
Το αεροδρόμιο του Ελληνικού υπήρξε ένα από τα πιο ζωντανά σημεία της νεότερης Αθήνας. Για δεκαετίες αποτέλεσε την πύλη της Ελλάδας προς τον κόσμο, σημείο αναφοράς για χιλιάδες ταξιδιώτες και σύμβολο μιας χρυσής εποχής, όταν η χώρα άνοιγε τα φτερά της προς την πρόοδο.
Η πορεία του μέσα στον χρόνο αφηγείται την ιστορία της Ελλάδας που αλλάζει, αναπτύσσεται και μεταμορφώνεται. Από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του αερολιμένα στις αρχές του 20ού αιώνα έως σήμερα που υλοποιείται η νέα πόλη του The Ellinikon, ο χώρος αυτός διατηρεί έναν κοινό παρονομαστή: την ικανότητα να αποτυπώνει τη μετάβαση από το παλιό στο νέο, από το όραμα στην πράξη.
Από το Τατόι στο Ελληνικό
Πριν η Ελλάδα αποκτήσει αεροδρόμιο, έπρεπε να ορίσει την κατεύθυνση για την πολιτική αεροπορία της. Το 1919 με πρωτοβουλία του Ελευθέριου Βενιζέλου, η χώρα εντάσσεται στη διεθνή σύμβαση για τη ρύθμιση της εναέριας κυκλοφορίας και μέσα στα επόμενα χρόνια, διαμορφώνεται το θεσμικό πλαίσιο για ένα νέο κεφάλαιο στις εγχώριες και διεθνείς μεταφορές.
Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1930, όλες οι πολιτικές πτήσεις από και προς την Αθήνα γίνονται από το στρατιωτικό αεροδρόμιο του Τατοΐου. Οι συχνές ομίχλες και οι δύσκολες καιρικές συνθήκες, ιδιαίτερα τον χειμώνα, αναδεικνύουν γρήγορα τους περιορισμούς του και γίνεται σαφής η ανάγκη για έναν νέο, πιο ασφαλή και σύγχρονο αερολιμένα.
Η λύση βρίσκεται στη ημιπεδινή περιοχή μεταξύ Αλίμου και Γλυφάδας, στους πρόποδες του Υμηττού, πάνω από την ακτή του Αγίου Κοσμά, τότε γνωστή ως Χασάνι. Το Υπουργείο Οικονομικών απαλλοτριώνει έκταση 2.150 στρεμμάτων και 2 χρόνια αργότερα, στις 2 Ιουνίου 1938, το αεροδρόμιο του Ελληνικού εγκαινιάζεται επίσημα. Στις αρχές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι εγκαταστάσεις του δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί. Η αποπεράτωση και οι επεκτάσεις θα γίνουν κατά τη διάρκεια της γερμανοϊταλικής κατοχής, ώστε να εξυπηρετηθούν οι στρατιωτικές ανάγκες των κατακτητών.
Χρόνια απογείωσης
Μετά το τέλος του πολέμου, η Ελλάδα μπαίνει σε φάση ανασυγκρότησης. Με τη στήριξη του Σχεδίου Μάρσαλ, το αεροδρόμιο του Ελληνικού εξελίσσεται σε έναν από τους βασικούς πυλώνες εκσυγχρονισμού των υποδομών της χώρας. Ο διάδρομος προσγείωσης που ήδη υπήρχε επεκτείνεται, κατασκευάζεται δεύτερος, εγκαθίστανται οι πρώτοι σύγχρονοι πύργοι ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας και θεμελιώνονται οι εγκαταστάσεις του δυτικού αερολιμένα.
Τη δεκαετία του 1950, η επιβατική και εμπορευματική κίνηση αυξάνεται με εντυπωσιακό ρυθμό. Το 1956, οι πτήσεις εσωτερικού μεταφέρουν 167.000 επιβάτες και οι διεθνείς 293.000, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 1960 οι αριθμοί αυτοί έχουν ήδη διπλασιαστεί και τριπλασιαστεί αντίστοιχα. Σε αυτή την περίοδο ανάπτυξης, μπαίνουν τα θεμέλια για την κατασκευή του ανατολικού αερολιμένα, που εγκαινιάζεται το 1969.
Τη δεκαετία του 1970, ο κύριος διάδρομος επιμηκύνεται στα 3.500 μέτρα, επιτρέποντας την εξυπηρέτηση μεγαλύτερων αεροσκαφών και υψηλότερου όγκου κίνησης. Το 1990 ο διεθνής αερολιμένας της Αθήνας στο Ελληνικό αποτελεί πλέον την κεντρική πύλη της Ελλάδας, καθώς έχει τη δυνατότητα να υποδέχεται έως και 12 εκατομμύρια ταξιδιώτες τον χρόνο.
Στην αυγή του 21ου αιώνα
Το 2001 ένα μεγάλο κεφάλαιο κλείνει: η λειτουργία του αεροδρομίου στο Ελληνικό τερματίζεται, καθώς έχει ολοκληρωθεί ο νέος Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών «Ελευθέριος Βενιζέλος» στα Σπάτα. Η τελευταία πτήση από το αεροδρόμιο του Ελληνικού, με προορισμό τη Θεσσαλονίκη, πραγματοποιείται στις 28 Μαρτίου 2001, μία ημέρα μετά τα εγκαίνια του νέου αεροδρομίου. Την επόμενη μέρα, η πρώτη πτήση της Ολυμπιακής Αεροπορίας από το Μόντρεαλ προσγειώνεται στα Σπάτα, σηματοδοτώντας τη μετάβαση στη νέα εποχή των αερομεταφορών για την Αθήνα.
Μετά τη διακοπή της λειτουργίας του, ο χώρος του πρώην αεροδρομίου εισέρχεται σε μια φάση αναζήτησης νέας ταυτότητας. Το 2004 αξιοποιείται ως τμήμα ολυμπιακών εγκαταστάσεων, φιλοξενώντας 6 αθλητικά κέντρα: μπέιζμπολ, κανόε-καγιάκ σλάλομ, κλειστό γήπεδο, αίθουσα ξιφασκίας, σόφτμπολ και χόκεϊ.
Την περίοδο 2015-2017, στην κορύφωση της προσφυγικής κρίσης, κάποιες εγκαταστάσεις διαμορφώνονται σε ανοικτές δομές φιλοξενίας. Στη συνέχεια, ορισμένοι χώροι αξιοποιούνται για τη στέγαση υπηρεσιών και γραφείων, αλλά και τη διοργάνωση εκθέσεων και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων. Ωστόσο, σημαντικό μέρος των κτιρίων και των υποδομών παραμένει ανενεργό.
Τα χρόνια που ακολουθούν, η συζήτηση γύρω από την αξιοποίηση του Ελληνικού αποκτά νέα δυναμική. Ένας χώρος που για δεκαετίες υπήρξε σύμβολο προόδου και εξωστρέφειας ετοιμάζεται να μεταμορφωθεί ξανά.
The Ellinikon: Η πόλη αλλάζει σελίδα
Το καλοκαίρι του 2021 η LAMDA Development ξεκίνησε τις εργασίες για την ανάπλαση της περιοχής του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού. Σε μια επιφάνεια 6,2 εκ. τ.μ., η LAMDA Development δημιουργεί το The Ellinikon, που αποτελεί σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα έργα αστικής ανάπλασης στην Ευρώπη.
Το The Ellinikon θα αποτελέσει μια σύγχρονη, «έξυπνη» πόλη με επίκεντρο το μεγαλύτερο παράκτιο πάρκο της Ευρώπης. Η ανάπτυξη, που έχει σχεδιαστεί και υλοποιείται με βάση τις αρχές βιωσιμότητας και καινοτομίας, περιλαμβάνει σύγχρονες κατοικίες, εμπορικό κέντρο, πολυτελή ξενοδοχεία, εκπαιδευτικά ιδρύματα, αθλητικές εγκαταστάσεις, εμπορικούς προορισμούς, χώρους πολιτισμού, αναψυχής, γραφείων και υπηρεσιών υγείας.
Στόχος της LAMDA Development είναι η νέα πόλη των 15 λεπτών να μεταμορφώσει το αστικό τοπίο, να αναβαθμίσει την καθημερινότητα κατοίκων και επισκεπτών επαναπροσδιορίζοντας τη ζωή στην πόλη, αλλά και να δώσει νέα ώθηση στην Αθηναϊκή Ριβιέρα, καθώς με την πλήρη ανάπτυξη του The Ellinikon υπολογίζεται ότι θα δημιουργηθούν πάνω από 80.000 νέες θέσεις εργασίας, θα ενισχυθεί η προσέλκυση επενδυτών και θα αναδυθούν νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες.